U četvrtak, 10. oktobra 2024. godine, sa početkom u 19 časova, u Galeriji Narodnog muzeja Kraljevo biće otvorena izložba „Prognanici“ („Izgnali so nas“), autora dr Irene Mavrič Žižek, u saradnji sa Muzejom narodnog oslobođenja Maribor (Muzej narodne osvoboditve Maribor), Slovenija. Ova izložba pruža snažno svedočanstvo o tragičnim događajima koji su zadesili slovenački narod tokom nacističke okupacije u proleće 1941. godine.
Nacistička okupacija i deportacije Slovenaca
Nacistička okupacija slovenačke Štajerske, koja je započela 1941. godine, bila je deo šire Hitlerove strategije za potpunu germanizaciju ove oblasti. Hitlerova naredba „Učinimo ovu zemlju ponovo nemačkom!“ označila je početak sistematskog uništavanja slovenačke nacije, a jedan od ključnih metoda bila su hapšenja i masovne deportacije stanovništva.
Prema naređenju Heinricha Himmlera, šefa nemačke policije, koje je izdato 18. aprila 1941. u Mariboru, cilj je bio protjerati nacionalno svesne Slovence, posebno intelektualce i obrazovane ljude, poput profesora, učitelja i sveštenika. Deportacije su otpočele 7. juna 1941. godine, kada je prvi transport iz meľske kasarne krenuo ka Srbiji, u koncentracioni logor Aranđelovac. U prvom talasu deportacija, koji je trajao od 7. juna do 5. jula, deportovano je 4.607 Slovenaca, među kojima je bilo 520 mariborskih porodica sa 1.913 članova.
Gostoprimstvo Srbije tokom nacističke okupacije
Nacisti su nameravali da deportuju većinu Slovenaca u Srbiju, osim onih podobnih za germanizaciju. Iako je prvobitni plan bio da deportacije traju kraće, do 10. jula 1941. godine u Srbiju je u 17 transporta deportovano ukupno 6.802 osobe. Slovenački prognanici su smeštani po selima širom Srbije, gde su živeli sa lokalnim porodicama. Uprkos teškim uslovima pod nemačkom okupacijom, stanovnici Srbije su nesebično pomagali prognanim Slovencima, pružajući im sklonište i podršku.
Izložba „Prognanici“ pruža detaljan prikaz ovog teškog perioda kroz arhivske materijale, dokumenta i svedočanstva, i podseća na solidarnost i gostoprimstvo koje su srpski narod i slovenački prognanici delili tokom Drugog svetskog rata.