Nikolae Čaušesku je u Rumuniji, tokom nekoliko decenija, izgradio gotovo neoboriv autoritet: vladao je samopouzdano, vodio samostalnu spoljnu politiku i uveliko širio sopstveni kult ličnosti. Međutim, unutrašnje ekonomske i društvene poteškoće kulminirale su krajem 1980-ih, kada je stanovništvo trpelo nestašice hrane, grejanja i osnovnih potrepština, jer je Čaušesku insistirao na ubrzanom otplavljivanju spoljnog duga.

Rast tenzija u društvu
Tokom 1989. godine, situacija u zemlji bila je vrlo teška. Stanovnici su se svakodnevno susretali s restrikcijama struje, dugačkim redovima ispred prodavnica i izuzetno niskim životnim standardom. Dok je državni radio i televizija prikazivala hvalospeve o „rekordnim prinosima“ i „uspešnim reformama“, realnost je za obične građane bila sasvim drugačija. Kako je te godine u drugim zemljama Istočne Evrope već došlo do promene vlasti i okončanja jednopartijskog sistema, sve je bilo jasnije da bi takvi događaji mogli pogoditi i Rumuniju.

Nemiri u Temišvaru
Ključni okidač bila su dešavanja u Temišvaru sredinom decembra 1989. Vlada je pokušala da protera Lászla Tőkésa, mađarskog sveštenika optuženog za „širenje verske i nacionalne netrpeljivosti“. Njegova zajednica okupila se oko sveštenikovog stana da ga zaštiti, a zatim su im se spontano pridružili i rumunski studenti. Demonstracije u Temišvaru naglo su prerasle u otvoreni protest protiv Čaušeskuovog režima. Vojne i policijske snage, uključujući ozloglašenu Sekuritateu, reagovale su silom – otvorile su vatru na demonstrante 17. decembra, a broj žrtava snažno je odjeknuo širom zemlje.

Propali „miting podrške“ u Bukureštu
Dok je u Temišvaru rastao gnev protiv vlasti, Čaušesku je 20. decembra otputovao u zvaničnu posetu Iranu. Po povratku, odlučio je da 21. decembra održi veliki miting ispred Centralnog komiteta (u današnjem „Trgu revolucije“), u nastojanju da pokaže kako ga „narod i dalje podržava“. Međutim, događaji su neočekivano krenuli u drugom smeru: dok se Čaušesku obraćao masi, okupljeni su počeli da zvižde i protestuju, što je izazvalo njegovu zbunjenost. Ta spontana reakcija se prenela i na ulice Bukurešta, gde su istog dana izbile masovne demonstracije, posebno na Studentskom trgu.

Pokušaj bega
22. decembra ujutro, bukureštanske ulice prepune nezadovoljnih građana okružile su zgradu Centralnog komiteta. Vojska i policija, koje su prethodnog dana krvavo slomile demonstracije, više nisu bile spremne da slede naredbe Čaušeskua. U kritičnom trenutku, kada je besna masa upala u zgradu CK, Čaušesku i njegova supruga Elena pobegli su s krova zgrade helikopterom, najpre do njegove rezidencije u Snagovu, a zatim su se uputili u grad Trgovište.

Hapšenje i suđenje
Međutim, bekstvo nije dugo trajalo – lokalna policija u Trgovištu brzo ih je uhapsila. Naredna dva dana Čaušeskuovi su proveli u improvizovanom zatvoru, pod budnim nadzorom vojske koja je u međuvremenu stala na stranu pobunjenika. Dana 25. decembra 1989, komunistički bračni par izveden je pred vojni preki sud pod optužbama koje su obuhvatale i „genocid nad rumunskim narodom“ i „nezakonito bogaćenje“.

Suđenje je bilo kratko i pristrasno – do danas se polemiše o legitimitetu suda i ročišta. Snimak procesa zabeležen je video-kamerom i prikazan na rumunskoj televiziji nekoliko dana kasnije. Sud je izrekao smrtnu kaznu, a egzekucija je izvršena odmah po izricanju presude, 25. decembra 1989, u jednom vojnom objektu u Trgovištu.

Posledice
Streljanje Nikole i Elene Čaušesku širom sveta posmatrano je kao dramatičan kraj poslednjeg „tvrdolinijaškog“ komunističkog režima u Istočnoj Evropi. Istog dana, na čelo privremene vlade stao je J(on) Ilijesku, bliski Čaušeskuov saradnik, koji se politički distancirao od svrgnutog predsednika i poveo „Front nacionalnog spasa“. Mnoge stare komunističke kadrove zadržao je u vlasti, ali je Rumunija preusmerena ka višepartijskom sistemu i kapitalističkim reformama.

Iako je do danas ostalo spornih detalja oko toga šta se tačno dogodilo tih decembarskih dana – da li je reč o spontanoj narodnoj pobuni ili o unapred isplaniranom državnom udaru – činjenica je da su protesti u Temišvaru pokrenuli lavinu događaja koja je kulminirala dramatičnim padom i streljanjem Nikole Čaušeskua na Božić 1989. Njegov nasilni kraj postao je simbol raspleta višedecenijske samovolje, represije i ekonomske bede koja je do tada pritiskala rumunski narod.

Istorijski događaji:

• 350. godine – Rimski car Konstancije II u Naissu (današnjem Nišu) natjerao uzurpatora Vetraniona da se odrekne carskog položaja i zatim ga konfinirao na imanje u Pruši u Maloj Aziji. 🇷🇸
• 800. godine – Papa Lav III u Rimu krunisao frankovog vladara Karla Velikog za rimskog cara. Karlo je time postao osnivač Svetog rimskog carstva (nemičke narodnosti), koje je postojalo sve do 1806. godine. 🇮🇹🇩🇪
• 1000. godine – Krunisan prvi ugarski hrišćanski kralj Stefan I Ugarski. 🇭🇺
• 1066. godine – U Vestminsterskoj opatiji u Londonu, normanski vojvoda Vilim I, osvajalac, krunisan za kralja Engleske nakon što je kod Hejstingsa potukao vojsku Harolda II, poslednjeg saksonskog kralja. 🇬🇧
• 1741. godine – Švedski fizičar Anders Celsius obajvio skalu od 100 stepeni za merenje temperature. 🇸🇪
• 1745. godine – U Drezdenu potpisan mirovni ugovor kojim je okončan Šleski rat Austirije i Pruske. 🇦🇹🇩🇪
• 1914. godine – U Prvom svetskom ratu na Zapadnom frontu stupilo na snagu nezvanično „božićno primirje“ kada su britanski i nemački vojnici obustavili paljbu, izašli iz rovova i sreli se na „ničijoj zemlji“. 🇬🇧🇩🇪
• 1926. godine – Japanski regent, princ Hirohito, nasledio presto Japana nakon smrti oca cara Jošihite. 🇯🇵
• 1932. godine – Britanski kralj Džordž V uputio prvi put božićnu poruku naciji preko radio-talasa. 🇬🇧
• 1941. godine – Japanska armija u Drugom svetskom ratu okupirala Hongkong nakon 17 dana opsade. 🇯🇵🇭🇰
• 1942. godine – Nemci u Beogradu streljali srpskog kompozitora, dirigenta i muzicologa Vojislava Vučkovića, profesora Muzičke škole „Stanković“ i dirigenta Beogradske filharmonije. 🇷🇸
• 1973. godine – Najveći dnevni tiraž novina „Politika“. 🇷🇸
• 1974. godine – Ciklon gotovo uništio australski grad Darvin. 🇦🇺
• 1979. godine – Sovjetske trupe ušle u Avganistan, u prvoj vojnoj intervenciji SSSR van Varšavskog pakta, da bi podržale vladu Babraka Karmala. Sovjetski Savez se povukao nakon 10 godina, gubići 27.000 vojnika. 🇷🇺🇦🇫
• 1991. godine – Mihail Gorbačov podneo ostavku na mesto predsednika Sovjetskog Saveza i predao dužnost Boris Yeljcinu. 🇷🇺
• 1997. godine – Na Kubi, prvi put nakon tri decenije, javno proslavljen Božić. Predsednik Fidel Kastro proglasio taj dan praznikom u čast pape, koji je u januaru 1998. posetio Kubu. 🇨🇺
• 2000. godine – U požaru u jednoj diskoteci u kineskom gradu Ljaojangu život je izgubilo 311 ljudi. 🇨🇳
• 2001. godine – Više od 540 ljudi poginulo u sukobima pobunjenika i vojske Burundija prilikom zauzimanja pobunjeničkog utočišta u šumi Tenga u blizini glavnog grada Bužumbure. 🇧🇮
• 2003. godine – U atentatu na pakistanskog predsednika Perveza Mušarafa u Ravalpindiiju, najmanje 14 prolaznika poginulo, a 46 povređeno. 🇵🇰
• 2016. godine – Ruski avion Tu-154 sa 92 putnika i članova posade pao u Crno more; niko nije preživeo. 🇷🇺

Rođenja:

• 1816. godine – Marija Trandafil, srpska dobrotvorka. (prem. 1883) 🇷🇸
• 1878. godine – Jovan Babunski, četnički vojvoda u Stara Srbija (današnja Makedonija) za vreme četničke akcije početkom 20. veka. (prem. 1920) 🇷🇸
• 1899. godine – Humphrey Bogart, američki glumac. (prem. 1957) 🇺🇸
• 1904. godine – Gerhard Herzberg, nemačko-kanadski fizičar i hemičar, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju (1971). (prem. 1999) 🇩🇪🇨🇦
• 1906. godine – Ernst Ruska, nemački fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (1986). (prem. 1988) 🇩🇪
• 1911. godine – Louise Bourgeois, franco-američka vajarka i slikarka. (prem. 2010) 🇫🇷🇺🇸
• 1920. godine – Jovan Boškovski, makedonski pisac, književnik i filmski kritičar, pripovedač i scenarista. (prem. 1968) 🇲🇰
• 1924. godine – Rod Serling, američki scenarista, producent i narator, najpoznatiji kao kreator serijala Zona sumraka. (prem. 1975) 🇺🇸
• 1925. godine – Carlos Castaneda, američki pisac i antropolog. (prem. 1998) 🇺🇸
• 1940. godine – Dušan Otašević, srpski likovni umetnik i akademik. 🇷🇸
• 1941. godine – Guido Reybrouck, belgijski biciklista. 🇧🇪
• 1943. godine – Zafir Hađimanov, srpsko-makedonski glumac, pevač, kompozitor i pesnik. (prem. 2021) 🇷🇸🇲🇰
• 1944. godine – Jairzinho, brazilski fudbaler i fudbalski trener. 🇧🇷
• 1946. godine – Jimmy Buffett, američki muzičar. (prem. 2023) 🇺🇸
• 1949. godine – Sissy Spacek, američka glumica i muzičarka. 🇺🇸
• 1952. godine – C.C.H. Pounder, američka glumica. 🇺🇸
• 1953. godine – Jasmina L. Vujić, prva žena dekan katedre za nuklearni inžinjering na jednom od 10 najboljih fakulteta u Americi, na Univerzitetu Kalifornije u Berkliju. 🇷🇸🇺🇸
• 1953. godine – Jürgen Reber, nemački fudbaler i fudbalski trener. 🇩🇪
• 1954. godine – Annie Lennox, škotska muzičarka. 🇬🇧
• 1957. godine – Shane MacGowan, englesko-irski muzičar i tekstopisac. (prem. 2023) 🇬🇧🇮🇪
• 1959. godine – Zlatko Delić, srpski psiholog i enigmata. (prem. 2018) 🇷🇸
• 1966. godine – Mauro Picotto, italijanski di-džej i producent elektronske muzike. 🇮🇹
• 1967. godine – Vesna Dedić, srpska novinarka, TV voditeljka i spisateljica. 🇷🇸
• 1967. godine – Boris Novković, hrvatski muzičar. 🇭🇷
• 1968. godine – Jugoslava Drašković, srpska glumica. 🇷🇸
• 1971. godine – Dido, engleska muzičarka. 🇬🇧
• 1971. godine – Boban Rajović, crnogorsko-srpski pevač. 🇲🇪🇷🇸
• 1971. godine – Noel Hogan, irski muzičar i muzički producent, najpoznatiji kao suosnivač i gitarista grupe The Cranberries. 🇮🇪
• 1976. godine – Armin van Buuren, holandski di-džej i muzički producent. 🇳🇱
• 1978. godine – Jeremy Strong, američki glumac. 🇺🇸
• 1982. godine – Vladimir Đorđević, srpski fudbaler. 🇷🇸
• 1984. godine – Miloš Ninković, srpski fudbaler. 🇷🇸
• 1984. godine – Jessica Origliasso, australijska muzičarka, najpoznatija kao članica dua The Veronicas. 🇦🇺
• 1986. godine – Goran Obradović, srpski fudbaler. (prem. 2021) 🇷🇸
• 1988. godine – Eric Gordon, američki košarkaš. 🇺🇸
• 1990. godine – Aleksandar Kirovski, srpski fudbalski golman. 🇷🇸
• 1992. godine – Marta Bjeliца, srpska glumica. 🇷🇸

Smrti:

• 820. godine – Lav V Jermenin, vizantijski car. (rođ. 775) 🇬🇷
• 1406. godine – Enrike III, kralj Kastiilje. (rođ. 1379) 🇪🇸
• 1906. godine – Radovan Dragović, novinar i političar, jedan od vođa radničkog pokreta i osnivača Srpske socijaldemokratske stranke. (rođ. 1878) 🇷🇸
• 1938. godine – Karel Čapek, češki pisac. (rođ. 1890) 🇨🇿
• 1977. godine – Charlie Chaplin, engleski filmski glumac, scenarista, režiser i producent. (rođ. 1889) 🇬🇧
• 1989. godine – Nikolae Ceaușescu, rumunski diktator. (rođ. 1918) 🇷🇴
• 1989. godine – Elena Ceaușescu, supruga rumunskog diktatora, Nikolaea Ceaușescua. (rođ. 1916) 🇷🇴
• 1995. godine – Dean Martin, američki glumac i pevač. (rođ. 1917) 🇺🇸
• 2005. godine – Petar Denkovački, srpski shiarchimandrit i iguman. (rođ. 1925) 🇷🇸
• 2006. godine – James Brown, američki pevač, plesač i producent. (rođ. 1933) 🇺🇸
• 2016. godine – George Michael, engleski pevač i kompozitor. (rođ. 1963) 🇬🇧

Praznici i dani sećanja:

• Hrišćani koji se pridržavaju gregorijanskog kalendara slave Božić. ✝️
• Srpska pravoslavna crkva danas slavi Prepodobnog Spiridona Čudotvorca, episkopa Trimetunskog. 🇷🇸
• Sveti mučenik Aleksandar, episkop jerusalimski. 🇷🇸
• Sveti mučenik Razumnik. 🇷🇸
• Sveta Irina, kći svetog Spiridona. 🇷🇸
• Sveti prepodobni Jovan, mitropolit Zihne. 🇷🇸
• Sveti mučenik Eterije. 🇷🇸
• Sveti prepodobni Terapont monzenski. 🇷🇸
• Sveti prepodobni Amonat. 🇷🇸
• Sveti prepodobni Ant. 🇷🇸
• Sveta Efimijana. 🇷🇸