Božić je jedan od najznačajnijih i najradosnijih hrišćanskih praznika, kojim se proslavlja rođenje Isusa Hrista. Kod crkava koje slede gregorijanski kalendar Božić se slavi 25. decembra, dok one koje se drže julijanskog kalendara Božić obeležavaju 7. januara. Uprkos tome, suština praznika jeste radosna proslava Hristovog dolaska među ljude, uz karakteristične verske i porodične običaje.

ISTORIJSKE NAPOMENE

• Rane hrišćanske zajednice: U prvim vekovima hrišćanstva Božić (kao poseban praznik) nije postojao. Tek od 4. veka, Crkva počinje da obeležava rođenje Hristovo na 25. decembar, verovatno s namerom da se poklope stari paganski festivali poput Saturnalija i Dana nepobedivog Sunca (Sol Invictus).
• Datiranje i različiti kalendari: Neke crkve su prihvatile reformisani kalendar (novi), pa Božić proslavljaju 25. decembra, dok druge još uvek slede stari (julijanski), te je njihov 25. decembar „pomeren“ na 7. januar po savremenom računanju vremena.

BADNJAK, BADNJI DAN I ADVENT

• Badnjak (pravoslavlje): U Srpskoj pravoslavnoj tradiciji, uoči Božića (Badnji dan) u kuću se unosi hrastovo ili cerovo drvo – badnjak – koje se, zajedno sa slamom, postavlja u dom. Ovaj običaj prati razni simbolizam: vatra, žar i toplota božićne radosti, kao i slama koja asocira na pećinu i jasle u kojima je Hristos rođen.
• Došašće ili Advent (katoličanstvo): Četvoronedeljni period pripreme za Božić. Običaj je pravljenje adventskog venca s četiri sveće koje se postepeno pale svake nedelje do Božića.

BOŽIĆNA LITURGIJA I TRADICIJA

• Bogosluženje: Božić se svečano proslavlja u crkvama. Pravoslavci odlaze na Jutrenje i Liturgiju, a katolici najčešće na ponoćnu misu (takozvanu „ponoćku“) i jutarnju/“veliku“ misu.
• Česnica: U srpskom pravoslavlju, tradicionalni obredni hleb koji se lomi i deli ukućanima, a u koji se često stavljaju novčić i razne simbolike.
• U kući: Tokom božićnog dana, na trpezi se nalaze svečana jela, okupljaju se članovi porodice, a prvi gost, tzv. položajnik ili polaznik, unosi simboličan blagoslov za čitav dom.
• Pozdrav: U pravoslavnoj tradiciji običaj je pozdrav „Hristos se rodi“ – „Vaistinu se rodi“, dok u katoličkim i drugim zapadnim zemljama preovladava izraz „Merry Christmas“, „Feliz Navidad“, „Joyeux Noël“ i slično.

OBILJAŽAVANJE U SVETU

• Kićenje drvca: Božićno drvce (jelka ili bor) dekoriše se ukrasima, svetiljkama i figuricama; praksu su proširili srednjeevropski (nemački) običaji, a danas je to rasprostranjeno globalno.
• Deda Mraz i pokloni: U raznim zemljama darove deci donose različiti likovi – Deda Mraz, Božić Bata, Sveti Nikola ili pak kombinacije tih tradicija.
• Razlike u datumima: Veći deo Zapadne crkve slavi Božić 25. decembra, a veći deo Istočne 7. januara (julijanski kalendar). Takođe, u mnogim zemljama Božić je državni praznik i vreme radosti, mira i okupljanja.

Zaključno, Božić je hrišćanski praznik koji spaja versku simboliku Hristovog rođenja i dugu istoriju mešanja raznih paganskih i tradicionalnih običaja. Danas se proslavlja kao porodičan praznik uz brojne rituale – od unošenja badnjaka i kićenja jelke, do darivanja dece i bogatih trpeza – dok je osnovna poruka „mir na zemlji i dobra volja među ljudima“.

Događaji

1325 — Alfons IV postao kralj Portugala. 🇵🇹
1537 — Ubijen poglavar Firence Alesandro de Mediči, nasledio ga Kozmo de Mediči, veliki vojvoda toskanski, bankar i mecena naučnika i umetnika. 🇮🇹
1558 — Francuska osvojila Kale, poslednji posed Engleske u kontinentalnoj Evropi. 🇫🇷
1598 — Boris Godunov stupio na ruski presto posle smrti Fjodora I, poslednjeg cara iz dinastije Rjurikovič. 🇷🇺
1610 — Galileo Galilej otkrio Jupiterove mesece Io, Evropu, Ganimed i Kalisto („galilejski meseci“). 🔭
1738 — Potpisan mirovni sporazum između Peshva Bajirao i Jai Singx II nakon Maratha pobede u bici kod Bhopala. 🇮🇳
1764 — Pokolj Sekelja u Madefalvi (SICULICIDIUM). 🕊️
1785 — Džon Džefris i Žan Pjer Blanšar preleteli kanal Lamanš balonom napunjenim zagrejanim vazduhom. 🎈
1789 — Džordž Vašington pobedio na prvim predsedničkim izborima u SAD. Ponovo izabran 1792, a 1796. odbio da se kandiduje. 🇺🇸
1807 — Velika Britanija proglasila blokadu Francuske i saveznika Napoleona Bonaparte. 🇬🇧
1872 — Prvi srpski pozorišni list Pozorište izašao u Novom Sadu. 🎭
1895 — Koreja proglasila nezavisnost od Kine. 🇰🇷
1905 — Uspostavljen signal za pomoć „CQD“, kasnije zamenjen signalom „SOS“. 📡
1909 — Prva balkanska konferencija socijaldemokratskih partija održana u Beogradu. 🇷🇸
1916 — Mojkovačka bitka: Crnogorska vojska pod Jankom Vukotićem pružila otpor austrougarskim trupama. 🇲🇪
1919 — Na Cetinju kulminirala Božićna pobuna protiv ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom. 🇲🇪
1920 — Trupe beloarmejaca ruskog admirala Aleksandra Kolčaka predale se kod Krasnojarska. 🇷🇺
1927 — Uspostavljena transatlantska telefonska veza između Londona i Njujorka. 📞
1935 — Benito Musolini i Pjer Laval potpisali Rimski sporazum. 🇮🇹
1940 — Zimski rat: Finska 9. divizija uništila nadmoćnije sovjetske snage kod Suomusalmi. ❄️
1942 — Drugi svetski rat: Počela bitka za poluostrvo Batan na Filipinima. 🇵🇭
1946 — Zapadne sile priznale Austriju u granicama iz 1937. 🇦🇹
1948 — Pilot Tomas Mantel poginuo u potrazi za NLO-om. 🛸
1949 — Sijam promenio ime u Tajland. 🇹🇭
1953 — Predsednik SAD Hari Truman objavio da je izrađena hidrogenska bomba. 💥
1979 — Kambodžanski pobunjenici zauzeli Pnom Pen, okončavši vlast Crvenih Kmera. 🇰🇭
1985 — Japanska svemirska agencija JAXA lansirala međuplanetarnu sondu Sakigake. 🚀
1986 — Američki predsednik Ronald Regan prekinuo sve ekonomske odnose sa Libijom. 🇺🇸
1989 — Princ Akihito položio zakletvu kao japanski car, nasledivši Hirohita. 🎌
1990 — Krivi toranj u Pizi zatvoren za turiste zbog restauracije. 🗼
1992 — Rat u Hrvatskoj: Avion JNA oborio helikopter s posmatračima EZ kod Novog Marofa, poginulo svih pet članova posade. 🇭🇷
1997 — Islamski ekstremisti izazvali eksploziju bombe u Alžiru, usmrtivši najmanje 13 osoba. 🇩🇿
1999 — Senat SAD započeo suđenje predsedniku Bilu Klintonu zbog impičmenta. 🇺🇸
2009 — Izrael i Palestinci prihvatili plan za primirje u pojasu Gaze. 🇮🇱 🇵🇸
2015 — Napad na Šarli Ebdo u Parizu: Poginulo 17 osoba, uključujući poznate karikaturiste. 🇫🇷

Rođenja

1879 — Osman Đikić, bosanskohercegovačko-srpski pesnik, nacionalni radnik, dramaturg, publicista i političar. (✝ 1912) 🇧🇦
1916 — Paul Keres, estonski šahista. (✝ 1975) 🇪🇪
1929 — Miroslav Pečujlić, jugoslovenski društveno-politički radnik, pisac i profesor. (✝ 2006) 🇷🇸
1934 — Novak Kilibarda, crnogorski političar, književnik, istoričar književnosti i univerzitetski profesor. (✝ 2023) 🇲🇪
1938 — Amfilohije Radović, mitropolit Srpske pravoslavne crkve. (✝ 2020) 🇷🇸
1940 — Vladica Kovačević, srpski fudbaler i fudbalski trener. (✝ 2016) 🇷🇸
1946 — Milorad Karalić, srpski rukometaš. 🇷🇸
1952 — Samo Hun, hongkonški glumac, majstor borilačkih veština, reditelj, scenarista i producent. 🇭🇰
1956 — Dejvid Karuso, američki glumac i producent. 🇺🇸
1956 — Nikola Nikić, bosanskohercegovački fudbaler i fudbalski trener. 🇧🇦
1956 — Miladin Šobić, crnogorski muzičar. 🇲🇪
1964 — Nikolas Kejdž, američki glumac, reditelj i producent. 🇺🇸
1966 — Ergin Ataman, turski košarkaški trener. 🇹🇷
1970 — Miroslav Stević, srpski fudbaler. 🇷🇸
1971 — Džeremi Rener, američki glumac i muzičar. 🇺🇸
1975 — Jovan Gojković, srpski fudbaler. (✝ 2001) 🇷🇸
1979 — Marko Mordente, italijanski košarkaš. 🇮🇹
1979 — Monika Foster, američka pornografska glumica. 🇺🇸
1982 — Loren Kohan, američko-britanska glumica. 🇺🇸 🇬🇧
1985 — Luis Hamilton, britanski automobilista, vozač Formule 1. 🇬🇧
1986 — Vanja Mijatović, srpska pevačica. 🇷🇸
1987 — Stefan Babović, srpski fudbaler. 🇷🇸
1988 — Hardvel, holandski di-džej i muzički producent. 🇳🇱
1990 — Gregor Šlirencauer, austrijski ski-skakač. 🇦🇹
1991 — Eden Azar, belgijski fudbaler. 🇧🇪
1991 — Alen Stevanović, srpski fudbaler. 🇷🇸
1992 — Džejms Bel, američki košarkaš. 🇺🇸
1992 — Božo Đumić, srpski košarkaš. 🇷🇸
1992 — Edgaras Ulanovas, litvanski košarkaš. 🇱🇹
1993 — Filip Horanski, slovački teniser. 🇸🇰

Smrti

1536 — Katarina od Aragona, prva od šest žena engleskog kralja Henrija VIII. (✝ 1485) 🇪🇸
1932 — Andre Mažino, francuski političar, poznat po izgradnji Mažino linije. (✝ 1877) 🇫🇷
1941 — Robert Bejden-Pouel, britanski oficir i osnivač izviđačkog pokreta. (✝ 1857) 🇬🇧
1943 — Nikola Tesla, srpski naučnik i pronalazač. (✝ 1856) 🇷🇸
1984 — Ismet Mujezinović, jugoslovenski i bosanskohercegovački slikar. (✝ 1907) 🇧🇦
1984 — Alfred Kastler, francuski fizičar i dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1966. (✝ 1902) 🇫🇷
1988 — Venko Markovski, makedonski pisac. (✝ 1915) 🇲🇰
1988 — Milan Srdoč, jugoslovenski filmski i TV glumac. (✝ 1920) 🇷🇸
1989 — Hirohito, japanski car. (✝ 1901) 🇯🇵
1998 — Vladimir Prelog, bosansko-hrvatsko-švajcarski hemičar, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1975. (✝ 1906) 🇧🇦 🇭🇷 🇨🇭
2005 — Zdravko Velimirović, jugoslovenski filmski, televizijski, radio i pozorišni reditelj. (✝ 1930) 🇷🇸
2007 — Nevenka Urbanova, srpska glumica. (✝ 1909) 🇷🇸
2017 — Mario Soares, portugalski predsednik i premijer. (✝ 1924) 🇵🇹
2025 — Milorad Milinković, srpski reditelj, scenarista i publicista. (✝ 1965) 🇷🇸

Praznici i dani sećanja

Božić (Julijanski kalendar)

• Po hrišćanskom predanju, na ovaj dan rođen je Isus Hristos. ✝️
• Ovaj praznik je u ranijoj, indoevropskoj tradiciji slavljen kao „dan rađanja novog boga/sunca“, povezan sa zimskom kratkodnevicom. ☀️
• Vernici Srpske pravoslavne crkve, ruske pravoslavne crkve, jerusalimske patrijaršije i Svetogorske zajednice slave Božić 7. januara zbog razlike između Julijanskog i Gregorijanskog kalendara. 🇷🇸 🇷🇺
• Većina hrišćana u svetu Božić slavi 25. decembra po Gregorijanskom kalendaru. 🎄