Marko Polo (ital. Marco Polo) bio je venecijanski trgovac i istraživač koji je, zajedno sa ocem i stricem, jedan od prvih zapadnjaka koji je, koristeći Put svile, dopro do dalekih krajeva Kine (tadašnjeg Mongolskog carstva). Proslavio se svojim detaljnim putopisom Il Milione („Putovanja Marka Pola“), koji je tokom srednjeg veka inspirisao mnoge moreplovce i trgovce, uključujući i Kristofora Kolumba.

RANI ŽIVOT

• Rođen je 1254. godine, verovatno u Veneciji (ponegde se pominje i ostrvo Korčula). Odrastao je u trgovinskoj porodici: njegov otac i stric, Nikola i Mafeo, već su putovali po Aziji i upoznali vladara Kublaj-kana.
• Markova majka je preminula dok su otac i stric bili na prvom velikom putu po Aziji, pa je Marka odgajala druga rodbina.

PRVO VELIKO PUTOVANjE

• Susret sa ocem: Godine 1269. Nikola i Mafeo Polo vratili su se u Veneciju i prvi put sreli mladog Marka. Već 1271. poveli su ga na novo epsko putovanje ka Istoku.
• Dolazak u Kinu (Mongolsko carstvo): Polovi su stigli na dvor velikog kana, Kublaj-kana, koji je Marka toliko impresionirao da ga je zadržao u službi skoro 17 godina. Tokom tog vremena Marko je proputovao mnoge predele Kine i šire Azije i beležio svoja zapažanja.

POVRATAK I ZAROBLjENIŠTVO

• Povratak u Veneciju: Posle 24 godine provedene na Istoku (uključujući trogodišnji povratak kući), Polovi su se najzad vratili 1295. zatekavši Veneciju u ratu s Đenovom.
• Zatvor i nastanak knjige: Marko je nedugo zatim učestvovao u pomorskoj bici kod Korčule, gde je zarobljen. U đenovskom zatvoru diktirao je doživljaje iz Azije pisaru Rustičelu da Pizi. Ti zapisi su postali čuveno delo Il Milione, koje je na razne jezike ubrzo prevedeno i našlo se u više verzija (pošto štampa još nije postojala).

KNjIGA IL MILIONE I VAŽNOST

• Uticaj: Ova knjiga opisuje običaje, gradove, trgovinu i resurse Azije, naročito Kine (KanbaliK/Peking, Jangzhou, itd.). Smatra se da je inspirisala ne samo istraživače poput Kolumba, već i kartografe koji su vekovima svoje mape Istoka pravili prema Markovim zapisima.
• Sporovi o verodostojnosti: Marku Polu se zamera što nije spomenuo Veliki kineski zid, štapiće za jelo, čaj ili kinesko pismo. S druge strane, izuzetno tačno je opisao papirni novac, mongolsku poštu, kanale, tigrove, što mnogi uzimaju kao dokaz da je zaista bio u Kublaj-kanovom carstvu.

POSLEDNjI DANI I SMRT

• Nakon povratka u Veneciju, Marko se oženio, bavio trgovinom i postao imućan. Preminuo je 8. januara 1324. (ili između 8. i 9. januara), ostavljajući testament kojim je svoju imovinu podelio porodici i crkvenim ustanovama.
• Legenda kaže da su ga na samrtnoj postelji nagovarali da prizna kako je preuveličavao priče, na šta je, prema predanju, odgovorio: „Nisam ispričao ni polovinu onoga što sam video!“

ZANIMLjIVOSTI

1. Naziv „Il Milione“: Knjiga je među Italijanima često nazivana Il Milione (odnosno „Milion“) – u aluziji na Markove „brojne fantastične priče“ iz Azije.
2. Trgovinski duh: Porodica Polo bila je jedna od uglednijih trgovačkih porodica u Veneciji, što im je omogućilo i finansijski podsticaj za duga putovanja.
3. Misterija i legende: Postoji i mit da je Marko prvi Evropi doneo sladoled ili testeninu, iako su to verovatno kasnije iskonstruisane priče, jer je pasta u Italiji postojala i pre Polovih putovanja.
4. Aerodrom „Marko Polo“: U čast slavnog putnika, venecijanski međunarodni aerodrom nosi njegovo ime.

Marko Polo tako ostaje upamćen kao jedan od najvećih istraživača, bilo da se njegova priča o dalekim putovanjima do Kine uzima kao fascinantna realnost ili je delimično delo spisateljske mašte. Ono što je izvesno — njegova knjiga je vekovima intrigirala Evropu i širila spoznaju o bogatstvima, kulturama i zemljama Azije.

Događaji

• 307 — Jin Huaidi postaje kineski car nasledivši svog oca Jin Huidija. 🇨🇳
• 871 — Bitka za Ešdoun: Engleski kralj Etelvulf od Veseksa pobeđuje dansku vojsku. 🇬🇧
• 1089 — Papa Kliment III izdaje bulu kojom Barska biskupija postaje nadbiskupija. 🇲🇪
• 1297 — Frančesko Grimaldi osniva dinastiju Grimaldi u Monaku, prerušivši se u kaluđera da preuzme tvrđavu. 🇲🇨
• 1679 — Francuski istraživač Rober Kavelije de la Sal otkriva vodopade Nijagare. 🇫🇷
• 1806 — Bitka kod Blauvberga: Britanske trupe preuzimaju Južnu Afriku od Holanđana. 🇬🇧 🇿🇦
• 1807 — Prvi srpski ustanak: Karađorđe i ustanici oslobađaju Beograd i Kalemegdan. 🇷🇸
• 1815 — Bitka kod Nju Orleansa: Američka vojska predvođena Endruom Džeksonom pobeđuje Britance. 🇺🇸
• 1863 — Američki građanski rat: Druga bitka za Springfield. 🇺🇸
• 1877 — Američko-indijanski ratovi: Poslednja bitka kod planine Vuk u Montani. 🇺🇸
• 1881 — Osnovana Narodna radikalna stranka, prva politička stranka u Srbiji. 🇷🇸
• 1889 — Statističar Herman Holerit patentira tabelarnu mašinu. 📊
• 1916 —
  • Povlačenje savezničkih trupa sa Galipolja u Prvom svetskom ratu. 🇹🇷
  • Austrougarske trupe zauzimaju Lovćen posle teških borbi. 🇲🇪
• 1918 — Američki predsednik Vudro Vilson objavljuje svojih „Četrnaest tačaka“ za posleratni mir. 🇺🇸
• 1923 — Francuska i Belgija okupiraju Rursku oblast zbog nemačkih reparacija. 🇫🇷 🇩🇪
• 1926 —
  • Abdul Aziz ibn Saud postaje kralj Hedžasa (kasnije Saudijska Arabija). 🇸🇦
  • Nguien Phuc Vinh Thui postaje vijetnamski kralj. 🇻🇳
• 1940 — Velika Britanija uvodi obroke hrane zbog nestašica tokom Drugog svetskog rata. 🇬🇧
• 1944 — Galeaco Ćano i drugi članovi fašističkog Velikog veća osuđeni na smrt u Veroni. 🇮🇹
• 1945 — Filipinske trupe ulaze u provinciju Ilocos Sur u severnom Luzonu. 🇵🇭
• 1959 —
  • Šarl de Gol postaje prvi predsednik Pete republike Francuske. 🇫🇷
  • Fidel Kastro ulazi u Havanu, preuzimajući vlast na Kubi. 🇨🇺
• 1973 —
  • Henri Kisindžer i Le Duk To nastavljaju pregovore o završetku Vijetnamskog rata. 🇺🇸 🇻🇳
  • Sovjetska misija Luna 21 šalje Lunohod 2 na Mesec. 🌕
• 1977 — Tri eksplozije u Moskvi izazivaju smrt sedam osoba; sumnja se na jermenske separatiste. 🇷🇺
• 1981 — Dokumentovano viđenje NLO-a u Trans-en-Provence u Francuskoj. 🇫🇷
• 1994 — Ruski kosmonaut Valerij Poljakov započinje najduži boravak u svemiru (437 dana). 🇷🇺 🚀
• 1998 — Remzi Jusef osuđen na doživotnu robiju zbog bombaškog napada na WTC 1993. 🇺🇸
• 2002 — Umire Cherime Hasan Bardi iz Albanije, starosti 117 godina. 🇦🇱
• 2003 — Milo Đukanović ponovo postaje premijer Crne Gore. 🇲🇪
• 2005 — Nuklearna podmornica USS San Francisco udara u podvodni greben kod Guama. 🇺🇸
• 2006 — Četrnaest osoba u Turskoj zaraženo ptičijim gripom H5N1. 🇹🇷
• 2010 — Napad na autobus fudbalske reprezentacije Togoa u Angoli; tri osobe ubijene, devet ranjeno. 🇹🇬
• 2011 — Napad u Tusonu, Arizona: Šest osoba poginulo, kongresmenka Gabi Gifords teško ranjena. 🇺🇸
• 2020 — Iranska raketa obara ukrajinski avion kod Teherana, poginulo svih 176 osoba. 🇮🇷 🇺🇦

Rođenja

• 1589 — Ivan Gundulić, srpski književnik. (✝ 1638) 🇷🇸
• 1628 — Fransoa Anri de Monmorensi, vojvoda od Luksemburga, francuski general. (✝ 1695) 🇫🇷
• 1868 — Frenk Dajson, engleski astronom. (✝ 1939) 🇬🇧
• 1870 — Migel Primo de Rivera, španski diktator, aristokrata i vojni oficir. (✝ 1930) 🇪🇸
• 1873 — Jelena Savojska, crnogorska princeza i kraljica Italije. (✝ 1952) 🇲🇪 🇮🇹
• 1891 — Valter Bote, nemački nuklearni fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (1954). (✝ 1957) 🇩🇪
• 1902 — Georgij Maljenkov, sovjetski političar. (✝ 1988) 🇷🇺
• 1910 — Galina Uljanova, ruska primabalerina. (✝ 1998) 🇷🇺
• 1912 — Hose Ferer, portorikanski glumac i reditelj. (✝ 1992) 🇵🇷
• 1924 — Ron Mudi, engleski glumac. (✝ 2015) 🇬🇧
• 1934 —
  • Žak Anketil, francuski biciklista. (✝ 1987) 🇫🇷
  • Aleksandra Ripli, američka književnica. (✝ 2004) 🇺🇸
• 1935 — Elvis Presli, američki muzičar i glumac. (✝ 1977) 🇺🇸
• 1936 — Božidar Šujica, srpski pesnik. 🇷🇸
• 1941 — Grejam Čepmen, engleski komičar, glumac, scenarista i pisac. (✝ 1989) 🇬🇧
• 1942 — Stiven Hoking, engleski teorijski fizičar, kosmolog i pisac. (✝ 2018) 🇬🇧
• 1944 — Teri Bruks, američki književnik. 🇺🇸
• 1946 — Robi Kriger, američki gitarista grupe The Doors. 🇺🇸
• 1947 — Dejvid Boui, engleski muzičar i glumac. (✝ 2016) 🇬🇧
• 1949 — Milan Mihailović, srpski glumac. 🇷🇸
• 1956 —
  • Miroslav Nikolić, srpski košarkaški trener. 🇷🇸
  • Sanda Rašković Ivić, srpska psihijatrica i političarka. 🇷🇸
• 1958 — Jadranka Jovanović, srpska operska primadona. 🇷🇸
• 1960 — Dejv Vekl, američki džez bubnjar. 🇺🇸
• 1967 — R. Keli, američki muzičar, producent i glumac. 🇺🇸
• 1975 — Darko Ljubojević, srpski fudbaler. 🇷🇸
• 1976 — Rafaela Anderson, francuska pornografska glumica. 🇫🇷
• 1977 — Amber Benson, američka glumica, spisateljica i rediteljka. 🇺🇸
• 1979 —
  • Adrijan Mutu, rumunski fudbaler i trener. 🇷🇴
  • Stipe Pletikosa, hrvatski fudbalski golman. 🇭🇷
• 1983 —
  • Bojan Bakić, crnogorski košarkaš. 🇲🇪
  • Felipe Kolombo, argentinsko-meksički glumac i pevač. 🇦🇷 🇲🇽
• 1984 — Kim Džong Un, severnokorejski političar, vrhovni vođa Severne Koreje. 🇰🇵
• 1985 — Ivana Milenković, srpska novinarka i TV voditeljka. 🇷🇸
• 1986 —
  • David Silva, španski fudbaler. 🇪🇸
  • Peng Šuaj, kineska teniserka. 🇨🇳
• 1988 —
  • Majkl Mansijen, engleski fudbaler. 🇬🇧
  • Aleks Tajus, američko-izraelski košarkaš. 🇺🇸 🇮🇱
• 1991 — Stefan Savić, crnogorski fudbaler. 🇲🇪
• 1995 — Kajl Edmund, britanski teniser. 🇬🇧
• 1999 — Dino Radončić, crnogorski košarkaš. 🇲🇪
• 2000 — Aleksa Milojević, srpski fudbaler. 🇷🇸

Smrti

• 1324 — Marko Polo, italijanski istraživač, poznat po svojim putovanjima i „Milionu“. (✝ 1254) 🇮🇹
• 1337 — Đoto di Bondone, italijanski slikar, arhitekta i pionir renesansnog stila. (✝ 1266) 🇮🇹
• 1642 — Galileo Galilej, italijanski astronom, fizičar i matematičar, poznat kao otac moderne nauke. (✝ 1564) 🇮🇹
• 1879 — Ferdo Livadić, hrvatski kompozitor, autor značajnih muzičkih dela nacionalne romantike. (✝ 1799) 🇭🇷
• 1896 — Pol Verlen, francuski pisac i pesnik, jedan od začetnika simbolizma. (✝ 1844) 🇫🇷
• 1934 — Andrej Beli, ruski književnik i jedan od osnivača ruskog simbolizma. (✝ 1880) 🇷🇺
• 1941 — Robert Bejden-Pouel, britanski general i osnivač izviđačkog pokreta. (✝ 1857) 🇬🇧
• 1964 — Julijus Rab, austrijski političar i kancelar, poznat po rekonstrukciji Austrije posle Drugog svetskog rata. (✝ 1891) 🇦🇹
• 1967 — Zbignjev Cibulski, poljski filmski i pozorišni glumac, često nazivan „poljski Džejms Din“. (✝ 1927) 🇵🇱
• 1976 — Džou Enlaj, kineski državnik i premijer, ključna figura kineske revolucije. (✝ 1898) 🇨🇳
• 1996 — Fransoa Miteran, francuski političar i državnik, najduže na funkciji predsednika Francuske. (✝ 1916) 🇫🇷
• 2004 — Ma’mun al Hodeibi, duhovni vođa egipatske organizacije Muslimanska braća. (✝ 1921) 🇪🇬
• 2009 — Ljubica Sokić, srpska slikarka i akademik SANU, značajna umetnička figura 20. veka. (✝ 1914) 🇷🇸

Praznici i dani sećanja

Srpska pravoslavna crkva obeležava:

• Drugi dan Božića – Nastavak proslave rođenja Isusa Hrista, jednog od najvažnijih hrišćanskih praznika. 🕯️
• Sabor Presvete Bogorodice – Praznik posvećen Presvetoj Bogorodici kao majci Isusa Hrista. ✝️
• Spomen bekstva u Misir – Sećanje na beg Svetog Porodice u Egipat radi zaštite od cara Iroda. ✝️
• Prepodobni Evarest Studit – Monah i podvižnik Studitskog manastira. ✝️
• Sveti Jevtimije Ispovednik – Episkop sardijski, poznat po svojoj veri i trpljenju tokom progona hrišćana. ✝️
• Prepodobni Konstantin Sinadski – Monah i svetitelj poznat po asketskom životu. ✝️
• Prepodobni Nikodim Tismanski – Svetitelj poznat u rumunskom pravoslavlju. ✝️
• Sveštenomučenik Konstancije Rus – Sveštenik i mučenik pravoslavne crkve. ✝️