Šarl Luj Napoleon Bonaparta (fr. Charles Louis Napoléon Bonaparte), poznatiji kao Napoleon III (20. april 1808, Pariz – 9. januar 1873, Čizelherst, Velika Britanija), bio je predsednik Druge francuske republike (1848–1852) i car Drugog francuskog carstva (1852–1870). Bio je sin Luja Bonaparte (mlađeg brata Napoleona I) i Hortenzije de Boarne.

PUT DO VLASTI

• Politički uspon
  Nakon revolucije 1848. i pada monarhije Luja Filipa, Napoleon III se vratio iz izgnanstva u Francusku. Zahvaljujući svom prezimenu i veštoj političkoj propagandi (koristeći se sećanjem na slavu Napoleona I), ogromnom većinom izabran je za predsednika Druge republike.
• Državni udar i proglašenje za cara
  Dana 2. decembra 1851. izvršio je uspešan državni udar, ukinuvši realnu vlast parlamenta. Posle referenduma (1852), proglasio se carem kao Napoleon III, stvarajući Drugo francusko carstvo.

UNUTRAŠNjA POLITIKA

• Autoritarna vladavina
  Od 1852. do 1860. vladao je skoro apsolutistički: ukinuta je ili strogo ograničena sloboda štampe, političko organizovanje bilo je pod kontrolom režima, a Narodna skupština praktično nije imala zakonodavnu inicijativu. Napoleon III postavljao je poslanike, raspisivao izbore, mogao ih je raspustiti i praviti sve ključne odluke bez nadzora.
• Privreda i modernizacija
  Uprkos političkoj represiji, Francuska je doživela snažan privredni rast (izgradnja železnica, kanala, razvoj industrije, povećanje broja banaka). Finansijska i industrijska buržoazija imala je koristi od podsticaja i državnih kredita, a gradovi (posebno Pariz) doživeli su obimnu modernizaciju i preuređenje.
• Ograničene reforme
  Nakon 1860. godine, pritisnut porastom opozicije, Napoleon III je uveo delimična popuštanja: dozvolio je izvesnu slobodu govora, blaži pristup opoziciji u parlamentu, pokušavajući da ublaži kritike režima.

SPOLjNA POLITIKA

• Krimski rat i Italija
  Učestvovao je, zajedno sa Velikom Britanijom i Osmanskim carstvom, u Krimskom ratu protiv Rusije (1853–1856). Podržavao je ujedinjenje Italije protiv Austrije (1859), ali je povukao podršku pre konačnog ostvarenja italijanskih interesa.
• Kolonijalna ekspanzija
  Vodio je agresivnu spoljnu politiku radi prestiža i širenja kolonija. Francuska je u tom periodu prodirala u Senegal, Indokinu, a u Srednjoj Americi se mešala u Meksiku (neuspeo pokušaj da postavi Maksimilijana Habzburškog za meksičkog cara).
• Francusko-pruski rat i pad
  Snažno je pokrenuo rat protiv Pruske (1870) misleći da će učvrstiti prestiž svoje dinastije. Međutim, pruska vojska je brzo pobedila. Napoleon III se predao kod Sedana (septembar 1870) i postao ratni zarobljenik. U Parizu je zatim proglašena Treća republika.

POSLEDNjI DANI I SMRT

Nakon vojnog poraza i zbacivanja s prestola, Napoleon III otišao je u izgnanstvo u Englesku. Umro je 9. januara 1873. u Čizelherstu, nedaleko od Londona. Sahranjen je u katoličkoj crkvi St. Michael’s Abbey, Farnborough, gde počiva s članovima porodice.

Napoleon III ostaje upamćen kao autoritarni modernizator Francuske, koji je postigao izvestan privredni prosperitet i uticao na međunarodne odnose Evrope sredine 19. veka, ali je njegov režim pao pod teretom neuspelih ratnih avantura i poraza od strane Pruske.

Događaji

475 – Flavije Vasilisk postaje vizantijski car. 🏺
681 – Dvanaesti savet u Toledu: Vizigotski kralj Ervig pokreće savet u kome sprovodi različite mere protiv Jevreja u Španiji. ✡️
1078 – Papa Grgur VII odgovara Mihailu Vojislavljeviću povodom statusa Barske biskupije. ✝️
1792 – Rusko-turski rat: Potpisan mir u Jašiju, Dnjestar postaje granica između Rusije i Osmanskog carstva. 🕊️
1793 – Francuz Žan Pjer Blanšar izveo prvi let balonom iznad severnoameričkog kontinenta. 🎈
1799 – Britanija uvodi porez na dohodak kako bi finansirala ratove protiv Napoleona. 💷
1804 – Turci ubijaju srpskog arhimandrita Hadži-Đeru, događaj koji prethodi „seči knezova“. ⚔️
1822 – Princ Pedro I od Brazila odlučuje da ostane u Brazilu, započinjući proces nezavisnosti. 🇧🇷
1847 – Počinje bitka kod La Mese tokom Američko-meksičkog rata. ⚔️
1853 – Počinje prva faza Prve Omer-pašine vojne na Crnu Goru. 🇲🇪
1861 – Incident „Zvezda Zapada“ u Čarlstonu označava početak Američkog građanskog rata. 🚢
1878 – Srpska vojska ulazi u Niš, završavajući tursku upravu u gradu. 🇷🇸
1911 – Avijatičar Edvard Rusjan poginuo tokom leta u Beogradu. ✈️
1916 – Prvi svetski rat: Bitka kod Galipolja zaključena osmanskom pobedom. ⚔️
1942 – Nemci streljaju 150 simpatizera partizana u Banatu. 🕊️
1944 – Saveznici bombarduju Pulu tokom Drugog svetskog rata. ✈️
1945 – Počinje iskrcavanje američkih trupa na ostrvo Luzon na Filipinima. 🌏
1953 – Potonuo južnokorejski putnički feribot, poginulo 349 osoba. 🛳️
1957 – Britanski premijer Anthony Eden podnosi ostavku zbog neuspeha u Sueckom ratu. 🇬🇧
1964 – Američke trupe guše studentske demonstracije u Panami. ✊
1978 – Početak Iranske revolucije koja vodi ka zbacivanju šaha. 🇮🇷
1992 – Proklamovana Republika Srpska u Bosni i Hercegovini. 🇧🇦
1994 – Armija BiH napada Vitez tokom rata u Bosni. ⚔️
1996 – Čečenski pobunjenici zauzimaju bolnicu u Kizljaru. 🏥
1999 – Francuski SFOR ubija Srbina Dragana Gagovića tokom hapšenja. 🇧🇦
2001 – Biljana Plavšić odlazi u Hag, optužena za ratne zločine. ⚖️
2005 – Mirovni sporazum u Sudanu okončava 21-godišnji građanski rat. ✍️
2007 – Japan osniva Ministarstvo odbrane prvi put od Drugog svetskog rata. 🇯🇵
2009 – Izrael odbacuje UN rezoluciju za prekid vatre u Gazi. 🕊️
2011 – Održan referendum za nezavisnost Južnog Sudana. 🇸🇸
2016 – Protesti u Prištini protiv Zajednice srpskih opština eskaliraju nasiljem. 🧨

1856 — Stevan Stojanović Mokranjac, srpski kompozitor i muzički pedagog. († 1914) 🎼🇷🇸
1856 — Anton Aškerc, slovenački pesnik i bogoslovac. († 1912) 📜🇸🇮
1890 — Karel Čapek, češki književnik. († 1938) 📖🇨🇿
1908 — Simon de Bovoar, francuska književnica, filozofkinja i feministkinja. († 1986) 🖋️🇫🇷
1913 — Ričard Nikson, američki političar, 37. predsednik SAD. († 1994) 🏛️🇺🇸
1922 — Ahmed Seku Ture, gvinejski političar, 1. predsednik Gvineje. († 1984) 🌍🇬🇳
1925 — Li van Klif, američki glumac. († 1989) 🎥🇺🇸
1932 — Božidar Pavićević, srpski glumac. († 2004) 🎭🇷🇸
1944 — Džimi Pejdž, engleski muzičar, gitarista grupe Led Zeppelin. 🎸🇬🇧
1951 — Kristal Gejl, američka muzičarka. 🎤🇺🇸
1954 — Mirza Delibašić, bosanskohercegovački košarkaš. († 2001) 🏀🇧🇦
1955 — Džej Kej Simons, američki glumac. 🎬🇺🇸
1956 — Imelda Stonton, engleska glumica. 🎭🇬🇧
1965 — Magsi Bougs, američki košarkaš i trener. 🏀🇺🇸
1965 — Džoeli Ričardson, engleska glumica. 🎥🇬🇧
1965 — Hadavej, trinidadsko-nemački muzičar. 🎶🇹🇹🇩🇪
1967 — Klaudio Kaniđa, argentinski fudbaler. ⚽🇦🇷
1970 — Lara Fabijan, belgijsko-kanadska muzičarka i glumica. 🎤🇧🇪🇨🇦
1973 — Stevo Glogovac, srpski fudbaler i trener. ⚽🇷🇸
1973 — Šon Pol, jamajkanski muzičar i producent. 🎵🇯🇲
1977 — Skuni Pen, američki košarkaš. 🏀🇺🇸
1978 — Đenaro Gatuzo, italijanski fudbaler i trener. ⚽🇮🇹
1987 — Paolo Nutini, škotski muzičar. 🎤🇬🇧
1988 — Mladen Jeremić, srpski košarkaš. 🏀🇷🇸
1989 — Nina Dobrev, kanadsko-bugarska glumica. 🎥🇨🇦🇧🇬
1989 — Samardo Samjuels, jamajkanski košarkaš. 🏀🇯🇲
1990 — Stefana Veljković, srpska odbojkašica. 🏐🇷🇸
1992 — Aleksandar Kovačević, srpski fudbaler. ⚽🇷🇸
1995 — Dominik Livaković, hrvatski fudbalski golman. 🧤🇭🇷
1997 — Vanja Marinković, srpski košarkaš. 🏀🇷🇸
2004 — Stefan Leković, srpski fudbaler. ⚽🇷🇸

Smrti

1873 — Napoleon III Bonaparta, francuski političar, državnik i vladar, predsednik Druge francuske republike (1848–1852) i car Drugog francuskog carstva (1852–1870). († 1808) 🇫🇷
1878 — Vitorio Emanuele II Savojski, prvi kralj ujedinjene Italije (1861–1878). († 1820) 🇮🇹
1911 — Edvard Rusjan, slovenački pilot i konstruktor aviona. († 1886) ✈️🇸🇮
1962 — Jovan Gec, srpski glumac, reditelj i dramaturg. († 1893 ili 1894) 🎭🇷🇸
2013 — Džejms M. Bjukenan, američki ekonomista, dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju (1986). († 1919) 📈🇺🇸
2015 — Roj Tarpli, američki košarkaš. († 1964) 🏀🇺🇸
2016 — Angus Skrim, američki glumac, pisac i novinar. († 1926) 🎥🇺🇸
2017 — Zigmunt Bauman, poljski sociolog i filozof, autor značajnih dela o modernosti i globalizaciji. († 1925) 📚🇵🇱
2019 — Anatolij Lukjanov, sovjetski i ruski političar, bivši predsednik Vrhovnog saveta SSSR-a. († 1930) 🇷🇺
2019 — Milan Pančevski, politički lider SFR Jugoslavije i SR Makedonije, poslednji predsednik Predsedništva Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije. († 1935) 🇲🇰
2023 — Čarls Simić, srpsko-američki pesnik, esejista i prevodilac, dobitnik Pulicerove nagrade za poeziju. († 1938) 🖋️🇷🇸🇺🇸

Praznici i dani sećanja

• Republika Srpska:
  • Dan Republike Srpske (državni praznik).
• Pravoslavna crkva:
  • Sveti prvomučenik Stefan.
  • Prepodobni mučenici Teodor i Teofan Načertani.
  • Sveti Teodor Carigradski.
  • Sveti Luka Triglin, iguman manastira u Trigliji.
  • Sveti Mavrikije i sedamdeset mučenika.
  • Sveti mučenik Mavrikije.
  • Prepodobni Terapont Bjelojezerski, čudotvorac.
  • Sveštenomučenik Tihon, arhiepiskop Voronješki, i 160 mučenika ubijenih s njim.